Κοινωνική φοβία

Τι είναι η Κοινωνική Αγχώδης Διαταραχή; (Κοινωνική φοβία)

Η κοινωνική αγχώδης διαταραχή, γνωστή και ως κοινωνική φοβία, είναι ένα είδος διαταραχής άγχους που χαρακτηρίζεται από υπερβολικό φόβο, άγχος, δυσφορία και αυτοσυνειδησία σε κοινωνικά περιβάλλοντα. Ενώ είναι φυσιολογικό οι άνθρωποι να αισθάνονται άγχος σε κάποια κοινωνικά περιβάλλοντα, τα άτομα με κοινωνική αγχώδη διαταραχή (κοινωνική φοβία) έχουν αυξημένο φόβο αλληλεπίδρασης με άλλους σε διάφορες κοινωνικές περιστάσεις και ανησυχούν ότι θα γίνουν αντικείμενο κριτικής από τους άλλους ανθρώπους. Αυτό το έντονο άγχος βλάπτει τη φυσιολογική λειτουργία και παρεμποδίζει σημαντικά τη ζωή και τις σχέσεις του ατόμου.

Οι άνθρωποι με κοινωνικό άγχος συνήθως γνωρίζουν ότι το άγχος τους είναι παράλογο, δεν βασίζεται σε γεγονότα και δεν είναι λογικό. Παρ ‘όλα αυτά, οι αγχώδεις σκέψεις και συναισθήματα επιμένουν και είναι χρόνια.

Κοινές αφορμές

Τα άτομα με κοινωνικό άγχος αντιμετωπίζουν συνήθως ανησυχίες και δυσκολίες στις ακόλουθες περιπτώσεις:

• Τρώγοντας μπροστά σε άλλους ανθρώπους
• Μιλώντας δημόσια
• Όταν είναι το κέντρο της προσοχής
• Μιλώντας σε ξένους
• Όταν βγαίνουν για ραντεβού
• Όταν γνωρίζουν για πρώτη φορά άλλους ανθρώπους
• Όταν δίνουν συνέντευξη για δουλειά
• Πηγαίνοντας στη δουλειά ή στο σχολείο
• Όταν έχουν οπτική επαφή με άλλους
• Όταν μιλούν στο τηλέφωνο δημοσίως
• Όταν χρησιμοποιουν δημόσιες τουαλέτες

Συμπτώματα

Ένα άτομο μπορεί να παρουσιάσει σωματικά, συναισθηματικά και συμπεριφορικά συμπτώματα κοινωνικής αγχώδους διαταραχής. Αυτά τα συμπτώματα μπορούν να επηρρεάσουν σημαντικά την καθημερινή ζωή και τις σχέσεις του ατόμου.

Σωματικά συμπτώματα

• Απότομο αίσθημα καύσου
• Ζάλη
• Ένταση ή συσπάσεις μυών
• Στομαχική διαταραχή
• Ντροπή
• Τρέμουλο
• Υπερβολική εφίδρωση
• Ξηρός λαιμός και στόμα

Συναισθηματικά συμπτώματα

• Υψηλά επίπεδα άγχους και φόβου
• Νευρικότητα
• Κρίσεις πανικού
• Αρνητικά συναισθήματα
• Δυσμορφίες που αφορούν μερών του σώματός τους (συνήθως το πρόσωπο)

Συμπεριφορικά συμπτώματα

• Αποφυγή καταστάσεων που το άτομο πιστεύει ότι θα αποτελέσει το επίκέντρο της προσοχής
• Αποφυγή ορισμένων δραστηριοτήτων εξαιτίας του φόβου αμηχανίας
• Απομόνωση: το άτομο μπορεί να εγκαταλείψει τη δουλειά του ή να εγκαταλείψει το σχολείο
• Υπερβολική κατάχρηση αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών

DSM-5 Διαγνωστικά κριτήρια

Ο σύμβουλός σας θα διαγνώσει την διαταραχή του κοινωνικού άγχους από μια περιγραφή των συμπτωμάτων και των συμπεριφορών σας. Κατά τη διάρκεια του ραντεβού σας, θα σας ζητηθεί να εξηγήσετε ποια συμπτώματα έχετε και να συζητήσετε καταστάσεις στις οποίες παρουσιάζονται αυτά τα συμπτώματα.

Τα διαγνωστικά κριτήρια για την κοινωνική διαταραχή άγχους, όπως περιγράφονται στο DSM-5, περιλαμβάνουν:

• Επισήμανση φόβου ή άγχους σχετικά με μία ή περισσότερες κοινωνικές καταστάσεις στις οποίες το άτομο εκτίθεται σε πιθανή εξέταση από άλλους που διαρκούν 6 μήνες ή περισσότερο.
• Φόβος ότι θα αποκαλυφθούν τα συμπτώματα άγχους στους άλλους και θα αξιολογηθούν αρνητικά από εκείνους. Στα παιδιά, το άγχος πρέπει να εμφανίζεται όταν το παιδί είναι με συνομίληκούς του και όχι μόνο ενήλικες.
• Οι κοινωνικές καταστάσεις προκαλούν σχεδόν πάντα φόβο και άγχος.
• Οι κοινωνικότητες αποφεύγονται ή υφίστανται έντονο φόβο.
• Ο φόβος ή το άγχος είναι δυσανάλογα μεγαλύτερα από την πραγματική απειλή

Αιτίες και παράγοντες κινδύνου

Η ακριβής αιτία της κοινωνικής αγχώδους διαταραχής (κοινωνική φοβία) είναι άγνωστη. Ωστόσο, η τρέχουσα έρευνα δείχνει ότι μπορεί να προκληθεί από ένα συνδυασμό περιβαλλοντικών παραγόντων και γενετικής. Αν και δεν υπάρχει συσχέτιση μεταξύ παιδικής κακομεταχείρισης ή άλλης πρώιμης ψυχικής αντιξοότητας και της ανάπτυξης κοινωνικής αγχώδους διαταραχής, ωστόσο αυτά μπορούν να θεωρηθούν παράγοντες κινδύνου.

Τα άτομα που είναι επιρρεπή στη συμπεριφορική παρεμπόδιση (η τάση να βιώνουν δυσφορία και να αποσύρονται από άγνωστες καταστάσεις, ανθρώπους ή περιβάλλοντα) και ο φόβος της κρίσης, αποτελούν επίσης προδιάθεση για την κοινωνική αγχώδη διαταραχή. Η γενετική μπορεί επίσης να παίξει ρόλο στην ανάπτυξη του κοινωνικού άγχους, καθώς αυτά τα χαρακτηριστικά συμπεριφοράς είναι γενετικά επηρρεασμένα σε μεγάλο βαθμό.

Επιπλέον, η κοινωνική αγχώδης διαταραχή είναι μια κληρονομική κατάσταση – οι συγγενείς πρώτου βαθμού έχουν δύο έως έξι φορές περισσότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν διαταραχή κοινωνικού άγχους.

Επιλογές θεραπείας

Η διαταραχή κοινωνικού άγχους είναι μια πλήρως θεραπεύσιμη κατάσταση που μπορεί να ξεπεραστεί με αποτελεσματική θεραπεία, δέσμευση και υπομονή. Σας συνιστούμε να βρείτε κάποιον ειδικό στην περιοχή σας για να διαμορφώσετε μία μέθοδο θεραπείας προσαρμοσμένη σε εσάς. Ορισμένες επιλογές θεραπείας που μπορεί να προτείνει ο γιατρός σας περιλαμβάνουν:

Θεραπεία γνωστικής συμπεριφοράς (CBT)

Ένας μεγάλος αριθμός ερευνών έχει δείξει ότι η γνωστική-συμπεριφορική θεραπεία (CBT) είναι μια αξιοσημείωτα επιτυχημένη θεραπεία για όσους πάσχουν από κοινωνική διαταραχή άγχους (κοινωνική φοβία). Η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία ορίζει τη γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία ως “ένα σύστημα θεραπείας που περιλαμβάνει την εστίαση στη σκέψη και την επιρροή της τόσο στη συμπεριφορά όσο και στα συναισθήματα”. Το CBT τονίζει τον ρόλο των ανώφελων πεποιθήσεων και την επιρροή τους στα συναισθηματικά και συμπεριφορικά αποτελέσματα.

Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία συγκεκριμένα για την κοινωνική διαταραχή άγχους, επικεντρώνεται στην αλλαγή των σκέψεων, των πεποιθήσεων, των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς του ατόμου σε σχέση με διάφορες κοινωνικές καταστάσεις. “Εάν το άτομο αισθάνεται ανήσυχο να κάνει κάποια πράγματα και αισθάνεται λιγότερο άγχος όταν επιλέξει να μην τα κάνει, αυτό γίνεται ένας φαύλος κύκλος με τον οποίο το άτομο μαθαίνει ότι παραμένοντας έξω από τις κοινωνικές καταστάσεις μπορεί να ελέγχει και να ρυθμίζει τα συναισθήματά του”, λέει η Kelly Freeman, LCSW. “Το CBT προτρέπει τα άτομα να αντικαταστήσουν αυτές τις σκέψεις.”

Το γνωστικό μέρος της θεραπείας αναφέρεται στη σκέψη και είναι το μέρος της θεραπείας που μπορεί να «διδαχθεί» στο άτομο. Η εξάσκηση του ατόμου να κάνει νέες σκέψεις μέσω της επανάληψης, όποτε εμφανίζονται ανώφελες πεποιθήσεις, βοηθάει ώστε να αρχίσουν να δημιουργούνται αυτόματα νέα πρότυπα σκέψης. Για παράδειγμα, ένα άτομο μπορεί να προσπαθήσει να αντικαταστήσει την σκέψη που του προκαλεί άγχος “όλοι θα με κοιτάξουν αν πάω στο πάρτι” με τη νέα σκέψη “αυτά τα συναισθήματα που έχω τώρα δεν είναι λογικά. Όταν το πάρτι τελειώσει, θα χαρώ που πήγα ” και έτσι θα σπάσει το φαύλο κύκλο του φόβου.

Η συμπεριφορική συνιστώσα της θεραπείας αυτής, περιλαμβάνει και τη συμμετοχή σε ομαδική θεραπεία με άλλα άτομα που πάσχουν από διαταραχή κοινωνικού άγχους. Στην ομάδα, όλοι συμμετέχουν σε δραστηριότητες που προκαλούν ήπιο άγχος ώστε να οικοδομηθεί η εμπιστοσύνη και μια πιο ορθολογική αντίληψη στο μυαλό του ατόμου για το τι συμβαίνει όταν εμπλέκεται σε τέτοιου είδους κοινωνικές δραστηριότητες. Ως αποτέλεσμα, το άγχος που αισθάνεται σε κοινωνικές καταστάσεις μειώνεται σταδιακά.

Άτομα με διαταραχή κοινωνικού άγχους μπορούν επίσης να δοκιμάσουν διάφορες μεθόδους χαλάρωσης για την ανακούφιση των συμπτωμάτων του άγχους. Παραδείγματα τεχνικών που έχουν αποδειχθεί χρήσιμες περιλαμβάνουν: μασάζ, διαλογισμό, περισυλλογή, υπνοθεραπεία και βελονισμό. Ωστόσο, αυτές οι μέθοδοι δεν βοηθούν τους ανθρώπους να ανακάμψουν πλήρως από το κοινωνικό άγχος. Μόνο το CBT μπορεί να βοηθήσει αυτούς που αγωνίζονται να κάνουν μόνιμη πρόοδο ενάντια στο κοινωνικό άγχος, μεταβάλλοντας την παράλογη σκέψη σε λογική σκέψη και συμβάλλοντας στην πρόκληση συνηθισμένων και κατάλληλων συμπεριφορικών αντιδράσεων.

Φαρμακευτική αγωγή

Η φαρμακευτική αγωγή είναι μια χρήσιμη μορφή θεραπείας για πολλούς, αλλά όχι για όλα τα άτομα με κοινωνική διαταραχή άγχους (κοινωνική φοβία). Οι έρευνες υποδεικνύουν ότι η χρήση φαρμάκων κατά του άγχους, όπως οι βενζοδιαζεπίνες, και ορισμένων αναστολέων επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs) που χρησιμοποιήθηκαν σε συνδυασμό με την CBT, ήταν ιδιαίτερα επωφελείς. Μόνο το CBT μπορεί να αλλάξει την δραστηριότητα των νευρώνων στον εγκέφαλοκαι ως εκ τούτου η φαρμακευτική αγωγή δεν έχει μακροπρόθεσμα οφέλη για τα άτομα με κοινωνικό άγχος.

Πηγή:  Jessica Truschel, Psycom.