Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή ή ΙΨΔ (Obsessive–compulsive disorder-OCD) περιλαμβάνεται στην ομάδα των αγχωδών διαταραχών και αυτές με τη σειρά τους στην ευρύτερη ομάδα των νευρώσεων. Χαρακτηρίζεται είτε από ιδεοληψίες (obsessions) – σκέψεις που δημιουργούν δυσφορία- είτε από ψυχαναγκασμούς (compulsions) –επαναλαμβανόμενες πράξεις, «τελετουργίες» για να φύγει η δυσφορία, είτε και από τα δύο. Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι ένα σοβαρό ζήτημα γιατί επηρεάζει την καθημερινότητα των ανθρώπων. Αλλά πώς θα ξέρουμε αν οι τάσεις μας για καθαριότητα και οργάνωση είναι απλώς χαρακτηριστικό της προσωπικότητας μας ή προειδοποιητικά σημάδια της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής;
Τα ακόλουθα σημάδια θα μας βοηθήσουν να καταλάβουμε.
1. Πλένουμε συχνά τα χέρια μας και τον χώρο μας.
Οι άνθρωποι με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή πλένουν πολύ συχνά τα χέρια αλλά και τον χώρο τους γιατί διακατέχονται από εμμονή για τα μικρόβια και τις ακαθαρσίες και τον φόβο ότι θα μολυνθούν οι ίδιοι αλλά θα μολύνουν και τους άλλους.
2. Ενδιαφερόμαστε για την συμμετρία και την τάξη.
Είναι αναγκαίο κάθε πράγμα να είναι στην θέση του, τα ρούχα να είναι στην ντουλάπα σωστά στοιχημένα ή το τασάκι δεξιά στο τραπέζι και πρέπει να μένουν πάντα έτσι. Οποιαδήποτε αλλαγή μας κάνει να νιώθουμε δυσφορία.
3. Κάνουμε συχνούς ελέγχους.
Εμμονές που οδηγούν στο τακτικό έλεγχο του περιβάλλοντος είναι σημάδι της διαταραχής. Αν για παράδειγμα ελέγχουμε συνέχεια αν κλείσαμε το θερμοσίφωνο, αν κλειδώσαμε την πόρτα, ή αν τα μάτια της κουζίνας είναι σβηστά, τότε σίγουρα έχουμε μπει στο πρόβλημα.
4. Κάνουμε αριθμητικές πράξεις στο μυαλό μας.
Αν μετράμε τις σκάλες που ανεβαίνουμε, αν έχουμε ένα συγκεκριμένο αριθμητικό μοτίβο στο μυαλό μας, αν θεωρούμε το 13 γρουσούζικο ή το 3 τυχερό, αν μετράμε τα κόκκινα αυτοκίνητα που περνάνε και αν γενικά διακατεχόμαστε από δεισιδαιμονία και πρέπει να χτυπήσουμε ξύλο για την εξορκίσουμε ή να πούμε κάποια λόγια στο μυαλό μας.
5. Ανησυχούμε για τη βία.
Όλοι βιώνουμε κάποιες στιγμές φόβο για την ασφάλεια μας και των δικών μας. Αυτό όμως δεν μας σταματάει από το να κυκλοφορούμε έξω και να έχουμε κοινωνική ζωή. Η εμμονή πάνω σ’ αυτό το θέμα, κάθε άλλο παρά υγιής είναι.
6. Έχουμε ανεπιθύμητες σκέψεις σχετικά με το σεξ.
Τα άτομα με ΙΨΔ συχνά βιώνουν επαναλαμβανόμενες ανεπιθύμητες σκέψεις για ανάρμοστη σεξουαλική συμπεριφορά. Μπορούν να φανταστούν την κακοποίηση ενός ατόμου, για παράδειγμα, και η σκέψη αυτή να τους δημιουργήσει μεγάλη δυσφορία και να τους αποτρέψει από οποιαδήποτε κοινωνική συναναστροφή.
Τέτοιες σκέψεις μπορούν να καταστρέψουν την καθημερινότητα και την λειτουργικότητα του ατόμου και να το οδηγήσουν σε μία διαδρομή χωρίς εύκολη επιστροφή. Κι αυτό επειδή σκέφτηκαν κάτι παραβατικό και νομίζουν ότι είναι κακοί άνθρωποι και φοβούνται μήπως συμβεί στα αλήθεια – κάτι που σπάνια συμβαίνει.
Τι κάνουμε γι’ αυτό; Κατ’ αρχήν, λόγο της δυσκολίας της διαταραχής, επισκεπτόμαστε έναν ψυχολόγο και του αναφέρουμε το πρόβλημα για να μας βοηθήσει να το αντιμετωπίσουμε. Χρειάζεται να καταλάβουμε ότι οι επίμονες και επίπονες βασανιστικές σκέψεις και οι ορμές μας δεν είμαστε εμείς, αλλά το αποτέλεσμα της διαταραχής, οπότε μπορούμε να το αλλάξουμε. Για παράδειγμα μπορούμε να πούμε “Δεν είναι τα χέρια μου βρώμικα, αλλά η εμμονή μου με κάνει να τα νιώθω έτσι. Γι’ αυτό δεν θα τρέξω να τα πλύνω αμέσως. Θα περιμένω λίγο και μετά θα δω τι θα κάνω». Καλό θα ήταν επίσης να επικεντρώνουμε την προσοχή μας σε κάτι άλλο, τουλάχιστον για λίγα λεπτά, έτσι ώστε να ξεφύγουμε από την εμμονή. Πείτε στον εαυτό σας, “Βιώνω ένα σύμπτωμα της ΙΨΔ. Πρέπει να κάνω κάτι άλλο για να ξεφύγω.” Μην ξεχνάτε, ότι η ΙΨΔ είναι μεν σημαντική αλλά δεν είναι αθεράπευτη. Οτιδήποτε μας δημιουργεί πρόβλημα καλό είναι να το αντιμετωπίζουμε στην αρχή και να μην το αφήνουμε να γίνεται δυσβάσταχτο. Σε αυτές τις περιπτώσεις η βοήθεια ενός ψυχολόγου είναι απαραίτητη και μόνο για το καλό μας.
